Viễn cảnh "u ám" của kinh tế Iran năm 2020
Theo bài viết, nếu xét trên khía cạnh kinh tế thì 2019 được coi là một trong những năm tồi tệ nhất đối với giới lãnh đạo cầm quyền của Iran kể từ khi thành lập nước Cộng hòa Hồi giáo vào năm 1979.
Tuần trước, ngay cả Tổng thống Iran Hassan Rouhani cũng lần đầu tiên phải thừa nhận rằng "tình hình không bình thường" và Tehran đang trải qua một trong những thời điểm khó khăn nhất kể từ cuộc cách mạng Hồi giáo.
Việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran hồi tháng 5/2018 và tái áp đặt các biện pháp trừng phạt mạnh tay đối với Tehran, vốn đã được dỡ bỏ dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama, bắt đầu để lại những tác động thực sự đối với kinh tế Iran trong năm nay.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tháng trước đã một lần nữa điều chỉnh dự báo kinh tế Iran, cho rằng nền kinh tế nước này dự kiến sẽ sụt giảm tới 9,5% vào cuối năm 2019 - con số cao hơn nhiều so với mức suy giảm 6% trong dự báo trước đó.
Một trong những lý do khiến bức tranh kinh tế Iran ngày càng trở nên ảm đạm xuất phát từ quyết định của Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump không gia hạn miễn trừ trừng phạt đối với 8 nền kinh tế nhập khẩu dầu thô lớn nhất của Iran, trong đó có Trung Quốc, Ấn Độ, Hy Lạp, Italy, vùng lãnh thổ Đài Loan, Nhật Bản, Thổ Nhĩ Kỳ và Hàn Quốc.
Hệ quả là, thay vì cho thấy những tín hiệu phục hồi tăng trưởng năm 2019, nền kinh tế Iran sẽ chỉ có quy mô bằng khoảng 90% so với hai năm trước đây, dựa trên một báo cáo gần đây của Ngân hàng Thế giới (WB).
Vậy viễn cảnh kinh tế Iran năm 2020 sẽ như thế nào? Giới phân tích cho rằng nền kinh tế Iran khó có khả năng phục hồi vào năm tới, thậm chí đứng trước nguy cơ suy giảm hơn nữa do một số yếu tố tác động từ bên trong và bên ngoài.
Trước hết, Chính quyền Tổng thống Trump được dự báo sẽ tiếp tục đẩy mạnh chính sách "gây áp lực tối đa" đối với chế độ Iran, và cụ thể là nhằm vào ngành công nghiệp năng lượng của Tehran. Nước Cộng hòa Hồi giáo này phụ thuộc rất nhiều vào nguồn thu từ dầu mỏ để tài trợ cho ngân sách quốc gia.
Iran hiện sở hữu trữ lượng khí đốt tự nhiên lớn thứ hai và trữ lượng dầu thô lớn thứ tư thế giới, đồng thời việc bán các nguồn tài nguyên này chiếm hơn 80% doanh thu xuất khẩu của nước này.
Thu ngân sách quốc gia năm 2019 của Iran ước đạt gần 41 tỷ USD, trong đó nguồn thu từ dầu mỏ dự kiến chiếm khoảng 21 tỷ USD. Điều này đồng nghĩa với việc khoảng 50% thu nhập của Iran đến từ xuất khẩu dầu mỏ sang các quốc gia khác. Tuy nhiên, xuất khẩu "vàng đen" của Iran hiện tiếp tục giảm mạnh do tác động của lệnh trừng phạt.
Trước đợt trừng phạt của Bộ Tài chính Mỹ nhằm vào ngành dầu mỏ và khí đốt của Iran hồi tháng 11/2018, Tehran đã xuất khẩu hơn 2 triệu thùng dầu/ngày. Chỉ trong vòng một năm qua, xuất khẩu "vàng đen" của nước này đã giảm xuống chỉ còn dưới 200.000 thùng/ngày, tương đương với mức giảm khoảng 90%.
Mặc dù Lãnh tụ tối cao của Iran là Đại giáo chủ Ali Khamenei vẫn tự hào về nền kinh tế tự chủ của nước Cộng hòa Hồi giáo, song một số lãnh đạo Iran khác đã ám chỉ về sự phụ thuộc lớn của quốc gia này vào xuất khẩu dầu mỏ.
Tổng thống Rouhani thừa nhận: "Chúng tôi có một số nguồn thu quốc gia khác, song không thể phủ nhận rằng dầu mỏ là thứ duy nhất có thể giữ cho đất nước tiếp tục phát triển. Trong quá khứ, chúng tôi chưa bao giờ gặp trở ngại trong việc bán dầu, cũng như không đối mặt với nhiều vấn đề trong hoạt động vận chuyển của các tàu chở dầu. Tuy nhiên, làm thế nào để Iran có thể duy trì hoạt động của đất nước khi chúng tôi gặp trục trặc trong xuất khẩu dầu mỏ?"
Trên thực tế, Iran có thể bù đắp một phần sụt giảm nguồn thu của mình bằng cách tăng thuế đối với các doanh nghiệp và khu vực kinh tế khác. Tuy nhiên, các tổ chức kinh tế giàu có nhất của Iran lại chủ yếu thuộc sở hữu của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) hoặc Văn phòng Lãnh tụ tối cao Iran, như Astan Quds Razavi và Setad, vốn được coi là các thực thể được miễn đóng bất kỳ khoản thuế nào và hoạt động kỹ thuật gần như bên ngoài nền kinh tế chính thức của Iran.
Một vấn đề đáng lo ngại khác là đồng nội tệ mất giá của Iran có khả năng sẽ tiếp tục đè gánh nặng lên nền kinh tế quốc gia vào năm 2020. Tỷ giá đồng rial của Iran hiện đang được giao dịch ở ngưỡng 105.000 rial đổi 1 USD, một mức đáng báo động.
Thứ ba, nếu Iran tiếp tục theo đuổi việc cắt giảm các cam kết trong thỏa thuận hạt nhân năm 2015, có tên gọi chính thức là Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA), thì các quốc gia khác, đặc biệt là phía các nước châu Âu, có thể buộc phải áp đặt các biện pháp trừng phạt đơn phương đối với Tehran, đồng thời Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) cũng có thể khôi phục các lệnh trừng phạt nhằm vào Iran.
Sau khi Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) xác nhận đã tìm thấy dấu vết uranium tại một địa điểm không được công bố ở Iran, thì Pháp, Đức và Anh tuần trước đã cảnh báo nước Cộng hòa Hồi giáo cần phải tuân thủ thỏa thuận hạt nhân năm 2015 hoặc đối mặt với các động thái trừng phạt mạnh mẽ.
Cuối cùng, một số yếu tố chủ chốt khác đằng sau cuộc khủng hoảng kinh tế của Iran rất có thể sẽ tiếp tục tồn tại trong năm 2020, như tình trạng tham nhũng tràn lan tại các cơ sở nhà nước, quản trị kinh tế sai lầm, hoạt động rửa tiền trong hệ thống ngân hàng hay sự suy yếu của các lực lượng ủy nhiệm được Iran hậu thuẫn trên toàn khu vực.
Những điểm yếu này đã ăn sâu vào thể chế chính trị và tài chính vốn là "xương sống" của đất nước. Theo Chỉ số Nhận thức Tham nhũng của Tổ chức Minh bạch Quốc tế, Iran hiện xếp thứ 138 trên tổng số 180 quốc gia.
Tóm lại, nền kinh tế Iran đã chịu nhiều cú sốc lớn năm 2019 và rất có thể sẽ tiếp tục đứng trước viễn cảnh xấu hơn vào năm 2020 do tác động tiếp diễn của các lệnh trừng phạt từ Washington, xuất khẩu dầu mỏ tụt dốc, đồng nội tệ mất giá mạnh, tham nhũng tài chính, quản trị kinh tế sai lầm và nguy cơ phải chịu thêm các biện pháp trừng phạt trong bối cảnh Tehran tiếp tục cắt giảm các cam kết hạt nhân của mình./.
- Từ khóa :
- iran
- kinh tế iran
- mỹ
- thỏa thuận hạt nhân iran
- JCPOA
Tin liên quan
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ đánh giá Iran có "kho vũ khí tên lửa lớn nhất Trung Đông"
11:08' - 20/11/2019
Theo Cơ quan Tình báo quốc phòng Mỹ, Iran có một chương trình phát triển tên lửa quy mô lớn và độ tinh vi của các vũ khí tên lửa vẫn tiếp tục gia tăng.
-
Kinh tế & Xã hội
Biểu tình quy mô lớn tại Iran sau tăng giá xăng dầu
12:30' - 17/11/2019
Ngày 16/11, các cuộc biểu tình đã lan rộng ra ít nhất 40 thành phố và thị trấn tại Iran, một ngày sau khi Tehran thông báo tăng giá và áp dụng cơ chế phân phối xăng dầu.
-
Kinh tế Thế giới
Iran phát hiện mỏ dầu mới có thể làm tăng 1/3 trữ lượng dầu thô
17:48' - 10/11/2019
Tổng thống Iran, Hassan Rouhani, ngày 10/11 cho biết nước này đã phát hiện một mỏ dầu mới chứa 53 tỷ thùng dầu thô.
-
Hàng hoá
Iran hy vọng các nhà sản xuất sẽ giảm sản lượng hơn nữa
21:54' - 04/11/2019
Bộ trưởng Dầu mỏ Iran hy vọng các nhà sản xuất sẽ nhất trí cắt giảm sản lượng hơn nữa tại cuộc họp tiếp theo của OPEC.
Tin cùng chuyên mục
-
Kinh tế Thế giới
Trung Quốc đẩy nhanh đào tạo nhân tài kỹ thuật số
11:23'
9 cơ quan bao gồm Bộ Nhân lực và An sinh xã hội Trung Quốc mới đây đã ban hành kế hoạch hành động đẩy nhanh đào tạo nhân tài kỹ thuật số nhằm hỗ trợ phát triển kinh tế số (2024-2026).
-
Kinh tế Thế giới
Căng thẳng Iran - Israel: Iran kích hoạt hệ thống phòng không sau khi bị tên lửa tấn công
10:47'
Ngày 19/4, Iran đã kích hoạt hệ thống phòng không tại một số thành phố và đình chỉ các chuyến bay ở một số khu vực, trong đó có thành phố trung tâm Isfahan.
-
Kinh tế Thế giới
Căng thẳng Iran - Israel: Mỹ và phương Tây bổ sung trừng phạt chống Iran
10:37'
Ngày 18/4, Mỹ đã công bố các lệnh trừng phạt mới với Iran nhằm vào hoạt động sản xuất thiết bị bay không người lái (UAV), và áp đặt các hạn chế đi lại bổ sung đối với phái đoàn của Ngoại trưởng Iran.
-
Kinh tế Thế giới
Ukraine cần ít nhất 42 tỷ USD trong năm 2024 cho tái thiết
08:15'
Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), bà Kristalina Georgieva, ngày 18/4 cho biết do những ảnh hưởng tới cơ sở hạ tầng của Ukraine, nước này cần ít nhất 42 tỷ USD trong năm nay.
-
Kinh tế Thế giới
Nền kinh tế lớn thứ 2 Mỹ Latinh đối mặt thách thức tài chính
08:01'
Viện Điều hành Tài chính Mexico (MIFE) hôm 18/4 cảnh báo nước này sẽ phải đối mặt với những thách thức tài chính chưa từng thấy kể từ những năm 1980 đến nay.
-
Kinh tế Thế giới
Thái Lan hỗ trợ tài chính cho Lào cải tạo đường cao tốc nối với Việt Nam
07:53'
Nội các Thái Lan đã phê duyệt gói hỗ trợ 1,8 tỷ baht cho Lào để bảo trì, cải tạo Đường cao tốc R12 để rút ngắn thời gian từ tỉnh Nakhon Phanom (Thái Lan), qua Lào, đến biên giới Việt Nam ở Quảng Bình.
-
Kinh tế Thế giới
Việt Nam nằm trong tốp đầu châu Á về đầu tư cơ sở hạ tầng
07:52'
Việt Nam là một trong những quốc gia dẫn đầu châu Á về đầu tư cho cơ sợ hạ tầng, dành 5,7% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho các dự án trong lĩnh vực này.
-
Kinh tế Thế giới
Hơn 11,5 tỷ USD dành cho các cam kết bảo vệ các đại dương
18:54' - 18/04/2024
Ngày 17/4, Hội nghị quốc tế thường niên về bảo vệ các đại dương tại Athens (Hy Lạp) đã khép lại với kết quả huy động được các cam kết trị giá 11,5 tỷ USD.
-
Kinh tế Thế giới
Giải mã tình hình kinh tế thế giới qua dự báo tăng trưởng của IMF
10:29' - 18/04/2024
Năm 2024, nền kinh tế thế giới sẽ có mức tăng trưởng giống như năm 2023, chứng tỏ thế giới đã có một "khả năng phục hồi đáng ngạc nhiên", theo nhận định của IMF.