Châu Phi và sự phụ thuộc đáng lo ngại vào nguồn vốn từ Trung Quốc
Đập thủy điện Đại phục hưng ở Ethiopia, cảng nước sâu ở Kribi, đường sắt nối Addis-Ababa và Djibouti, dự án cải tạo hệ thống đường sắt nối Dakar và Bamako, hệ thống đường sắt ở Đông Phi, các sân vận động tại Angola, Cameroon hay Gabon là những dự án hạ tầng quy mô lớn mà Trung Quốc tài trợ hoàn toàn hoặc một phần.
Các công trình hạ tầng đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế của các quốc gia châu Phi. Nhiều chuyên gia cho rằng sự yếu kém về hạ tầng hiện nay là điều bất lợi chính cho sự phát triển của lục địa này.
Ý thức được rằng sự thiếu hụt hạ tầng sẽ làm giảm hiệu quả kinh tế, nhiều quốc gia châu Phi hiện nay tập trung vào xây dựng đường giao thông, xa lộ, cảng, cầu, đập thủy điện, đường sắt, sân bay, bệnh viện...
Trường hợp của Morocco là một ví dụ. Trong 15 năm qua, nước này đã đẩy mạnh xây dựng xa lộ, cảng, sân bay, các tuyến đường sắt mới (trong đó có đường sắt cao tốc), các nhà máy điện, các trung tâm dịch vụ hậu cần. Các dự án đã giúp Morocco giải quyết bài toán thiếu hạ tầng và tăng sức hấp dẫn đầu tư vào nước này.
Ethiopia cũng đạt nhiều thành quả trong việc cải thiện hạ tầng, nổi bật nhất là dự án xây dựng đập thủy điện lớn nhất châu Phi, Đại phục hưng, có công suất 6.000 MW. Nước này cũng đang xây dựng tuyến đường sắt dài 740 km nối nước này với cảng Djibouti, góp phần phá thế cô lập của đất nước phát triển nhất châu lục này từ hơn 1 thập kỷ qua.
Theo Ngân hàng Thế giới (WB), châu Phi cần khoảng 100 tỷ USD đầu tư/năm trong nhiều năm để giải quyết bài toán thiếu hạ tầng. Tuy nhiên các nước châu Phi không có nguồn tài chính cần thiết để thực hiện các dự án này. Nhiều nước sử dụng các kênh tài chính như thuế, vay trong nước và nước ngoài, quan hệ đối tác công-tư, nguồn viện trợ phát triển chính thức (ODA)...
Trước tình hình này, đối với nhiều nước ở lục địa này, Trung Quốc là một giải pháp thích hợp. Trung Quốc có trữ lượng ngoại hối khổng lồ, tiềm lực tài chính dồi dào, và đang tìm kiếm nguồn tài nguyên để hỗ trợ cho sự tăng trưởng của mình. Ngoài ra Bắc Kinh cũng muốn cải thiện vị thế tại châu Phi, đóng vai trò trụ cột về tài chính cho các dự án hạ tầng lớn tại châu lục này.
Đối với đập thủy điện Đại phục hưng tại Ethiopia, Trung Quốc sẽ cung cấp 1,8 tỷ USD để bảo đảm mua các tua-bin và hệ thống điện.
Ngân hàng ngoại thương Trung Quốc cũng bảo đảm nguồn vốn thực hiện dự án mở rộng cảng Kribi tại Cameroon với tổng vốn 675 triệu USD, cùng với đó là 429 triệu USD để thực hiện giai đoạn 1 (năm 2011) dự án thủy điện trên.
Dự án hệ thống đường sắt Đông Phi nối Kenya, Uganda, Rwanda và Nam Sudan có tổng vốn đầu tư 13,8 tỷ USD được Trung Quốc tài trợ một phần và do các doanh nghiệp Trung Quốc thực hiện.
Ngay cả đối với các nước dầu mỏ trước đây thu lãi lớn nhờ giá dầu cao bảo đảm vốn cho các dự án cơ sở hạ tầng, nay cũng sử dụng nguồn vốn Trung Quốc, kể từ khi giá dầu lao dốc dẫn tới thu nhập sụt giảm.
Một cảng lớn tại Algeria có mức đầu tư 3,3 tỷ USD sẽ được Trung Quốc thực hiện với vốn vay dài hạn. Trong tháng 2, Nigeria nhận được khoản vay 7,5 tỷ USD từ Trung Quốc để thực hiện dự án đường sắt Lagos-Kano sẽ do nhà thầu là Tổng công ty đường sắt Trung Quốc thực hiện.
Các dự án do Trung Quốc tài trợ và thực hiện rất nhiều và liên quan đến hầu khắp các nước châu Phi, nhất là ở các nước nói tiếng Anh như Kenya, Ai Cập, Ghana, Nigeria, Nam Phi, Tanzania...
Tuy nhiên, ngày càng có nhiều quốc gia châu Phi nói tiếng Pháp cũng sử dụng đồng vốn Trung Quốc để xây dựng hạ tầng cơ sở. Đó là các nước thân Pháp như Gabon, Congo, Cameroon, Senegal, Cote d'Ivoire.
Đối với Senegal, Trung Quốc là một trong những nhà tài trợ chính các hệ thống hạ tầng đường sắt và đường giao thông, nổi bật là dự án cải tạo mạng lưới đường sắt nối Dakar-Bamako.
Vốn vay của Trung Quốc trong các dự án cơ sở hạ tầng tại châu Phi được sử dụng dưới hình thức hợp tác Nhà nước-Nhà nước. Khi các nước châu Phi gặp khó khăn trả nợ, Trung Quốc sẽ dễ dàng gia hạn trả nợ cho các đối tác của mình.
Đó là trường hợp của Angola đã được giãn nợ do thu nhập từ dầu khí giảm sút dẫn đến khủng hoảng kinh tế. Trái với các nước phương Tây, Trung Quốc ít chú trọng đến vấn đề nhân quyền và môi trường.
Hơn nữa, đối với nhiều nước giàu nguồn tài nguyên thiên nhiên như bôxít, vàng, đồng, sắt, Trung Quốc không do dự thực hiện hạ tầng cơ sở để đổi lấy khoáng sản.
Angola được nhận tài trợ và vốn vay của Trung Quốc để xây dựng hạ tầng và Trung Quốc cũng trở thành nhà nhập khẩu dầu mỏ số 1 của nước này. Trong giai đoạn 2010-2016, giá trị nhập khẩu dầu mỏ từ Angola lên tới 27 tỷ USD. Ngoài ra, những điều kiện tài trợ vốn của Trung Quốc cũng trở nên thuận lợi hơn, như lãi suất thấp và thời gian trả nợ dài.
Trong mối quan hệ đối tác này, hai bên đều hưởng lợi. Trong trường hợp tài trợ vốn cho các dự án hạ tầng, Trung Quốc đàm phán sao cho các công ty nước này được thực hiện dự án và đôi khi là cả việc sử dụng nhân công Trung Quốc.
Sự phụ thuộc lớn của các nước châu Phi vào nguồn vốn vay của Trung Quốc đã gây ra nhiều lo ngại. Thứ nhất, những khoản nợ này sẽ là gánh nặng cho các thế hệ tương lai. Chẳng hạn như dự án đập thủy điện Đại phục hưng sẽ đem lại cho Ehtiopia 730 triệu euro/năm nhờ vào xuất khẩu điện cho các nước láng giềng. Xuất khẩu đem lại lợi nhuận cho dự án này, nhưng nước này sẽ phải trả lãi suất cho dự án với tổng đầu tư hơn 4,8 tỷ USD.
Ngoài ra, không có gì bảo đảm cho sự bền vững của các nguồn tài chính trên. Nhịp độ tăng trưởng Trung Quốc chậm lại và trữ lượng ngoại hối của nước này bắt đầu giảm. Bên cạnh đó, các nước vay nợ buộc phải trao quyền thực hiện dự án cho các nhà thầu Trung Quốc./.
Tin liên quan
-
Tài chính & Ngân hàng
Ngân hàng Thế giới tài trợ 57 tỷ USD cho châu Phi
13:28' - 20/03/2017
Ngân hàng Thế giới vừa công bố quyết định tài trợ 57 tỷ USD cho châu Phi trong ba tài khoá tới.
-
Kinh tế Thế giới
Tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo ở châu Phi
16:59' - 19/03/2017
Khu vực Nam Sahara châu phi đang ghi nhận tiến triển trong phát triển năng lượng tái tạo, nhất là năng lượng Mặt Trời.
-
Kinh tế Thế giới
Trung Quốc khuyến khích các tập đoàn khai khoáng tăng cường vị thế tại châu Phi
15:11' - 09/02/2017
Trung Quốc khuyến khích các tập đoàn khai khoáng trong nước tăng cường các hoạt động mua bán, sáp nhập và tham gia hàng loạt vào các dự án khai thác mỏ tại Châu Phi.
-
Kinh tế Thế giới
Kinh tế châu Phi sẽ thiệt hại nặng nhất do biến đổi khí hậu
06:40' - 20/12/2016
Trong 30 năm tới, các quốc gia phụ thuộc nhiều vào ngành nông nghiệp sẽ phải đối mặt với những rủi ro rất lớn đến từ hiện tượng biến đổi khí hậu.
Tin cùng chuyên mục
-
Kinh tế Thế giới
IMF khuyến nghị các nước củng cố tài chính và tăng cường cải cách kinh tế
13:04'
Ngày 19/4 Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) khuyến nghị các nước Mỹ Latinh kết hợp củng cố tài chính với tăng cường cải cách kinh tế để thúc đẩy tăng trưởng, do nợ công và mức nghèo đói tại đây vẫn ở mức cao.
-
Kinh tế Thế giới
IMF nhận định về kinh tế Nga năm 2024
10:18'
Ngày 19/4, trả lời phỏng vấn hãng thông tấn TASS, Giám đốc Bộ phận châu Âu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), ông Alfred Kammer cho hay IMF ghi nhận sự tăng trưởng khá mạnh mẽ của nền kinh tế Nga.
-
Kinh tế Thế giới
Triển vọng hợp tác kinh tế số giữa Việt Nam và LB Nga
10:14'
Ngày 19/4, tại Tổ hợp đa chức năng Hà Nội - Moskva (Incentra) ở thủ đô nước Nga, Đại sứ quán Việt Nam tại LB Nga đã tổ chức hội thảo “Triển vọng hợp tác kinh tế số Việt - Nga”.
-
Kinh tế Thế giới
Trung Quốc áp thuế đối với một loại axit nhập khẩu của Mỹ
08:15'
Ngày 19/4, Trung Quốc đã áp thuế đối với một loại axit nhập khẩu của Mỹ được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực thực phẩm, thức ăn chăn nuôi, thuốc trừ sâu và lĩnh vực y tế.
-
Kinh tế Thế giới
Trung Quốc đẩy nhanh đào tạo nhân tài kỹ thuật số
11:23' - 19/04/2024
9 cơ quan bao gồm Bộ Nhân lực và An sinh xã hội Trung Quốc mới đây đã ban hành kế hoạch hành động đẩy nhanh đào tạo nhân tài kỹ thuật số nhằm hỗ trợ phát triển kinh tế số (2024-2026).
-
Kinh tế Thế giới
Căng thẳng Iran - Israel: Iran kích hoạt hệ thống phòng không sau khi bị tên lửa tấn công
10:47' - 19/04/2024
Ngày 19/4, Iran đã kích hoạt hệ thống phòng không tại một số thành phố và đình chỉ các chuyến bay ở một số khu vực, trong đó có thành phố trung tâm Isfahan.
-
Kinh tế Thế giới
Căng thẳng Iran - Israel: Mỹ và phương Tây bổ sung trừng phạt chống Iran
10:37' - 19/04/2024
Ngày 18/4, Mỹ đã công bố các lệnh trừng phạt mới với Iran nhằm vào hoạt động sản xuất thiết bị bay không người lái (UAV), và áp đặt các hạn chế đi lại bổ sung đối với phái đoàn của Ngoại trưởng Iran.
-
Kinh tế Thế giới
Ukraine cần ít nhất 42 tỷ USD trong năm 2024 cho tái thiết
08:15' - 19/04/2024
Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), bà Kristalina Georgieva, ngày 18/4 cho biết do những ảnh hưởng tới cơ sở hạ tầng của Ukraine, nước này cần ít nhất 42 tỷ USD trong năm nay.
-
Kinh tế Thế giới
Nền kinh tế lớn thứ 2 Mỹ Latinh đối mặt thách thức tài chính
08:01' - 19/04/2024
Viện Điều hành Tài chính Mexico (MIFE) hôm 18/4 cảnh báo nước này sẽ phải đối mặt với những thách thức tài chính chưa từng thấy kể từ những năm 1980 đến nay.