Người tiêu dùng được bảo vệ ra sao trong thời đại công nghệ số?

Sự phát triển của công nghệ thông tin và tốc độ phủ sóng của internet tại Việt Nam nói riêng và các nước trên thế giới nói chung đã tạo ra nền tảng và hỗ trợ hiệu quả đối với sự phát triển vượt bậc của thương mại điện tử.

Phát triển vượt bậc

Theo Bộ Công Thương, các doanh nghiệp tham gia vào quá trình này ngày càng nhận thức rõ giá trị và tầm quan trọng của thông tin nói chung và thông tin người tiêu dùng nói riêng đối với các hoạt động kinh doanh.

Do vậy, các hoạt động thu thập và khai thác, sử dụng thông tin của người tiêu dùng ngày càng phát triển với nhiều cách thức và quy mô mới.
Thông tin của người tiêu dùng trong thời kỳ kỹ thuật số không chỉ giới hạn ở những nội dung truyền thống như thông tin định danh người tiêu dùng (họ tên, địa chỉ, điện thoại...); thông tin tài chính của người tiêu dùng (số tài khoản, số thẻ ngân hàng...) mà còn bao gồm những thông tin mô tả hành vi, cách thức suy nghĩ và giao dịch của chính bản thân người tiêu dùng.
Sự phát triển kỳ diệu của công nghệ thông tin đã cho phép một số doanh nghiệp thậm chí có thể thu thập gần như toàn bộ hành vi, thông tin của người tiêu dùng trong quá trình giao dịch, tham khảo thông tin trên mạng internet.
Tất cả các thông tin này được thu thập, tổng hợp và phân tích từ đó giúp cho doanh nghiệp định hướng hoạt động, những nhóm người tiêu dùng mà doanh nghiệp sẽ tiếp cận để xúc tiến hoạt động quảng cáo, kinh doanh.
Không chỉ đối với các doanh nghiệp lớn, thu thập và khai thác thông tin còn là nhu cầu thiết yếu của phần lớn các doanh nghiệp vừa và nhỏ, cho dù họ có ý thức được giá trị và tầm quan trọng của hoạt động này đối với việc kinh doanh của doanh nghiệp hay không.
Nhận định từ giới chuyên gia, tại Việt Nam, rất dễ dàng để một doanh nghiệp có thể mua được một danh sách các khách hàng với các thông tin về vị trí địa lý, điện thoại, email, chức vụ...thậm chí là lịch sử giao dịch của người tiêu dùng trong các dịch vụ tài chính, bảo hiểm, mua bán hàng hóa.
Các doanh nghiệp sử dụng các thông tin này để gọi điện, nhắn tin, gửi email với những mục đích đa dạng và khác nhau, trong đó, thực tế cho thấy, nhiều hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật, thậm chí mang tính chất lừa đảo người tiêu dùng.

Chính sách thông tin

Theo thống kê từ hoạt động của Tổng đài tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng: 1800.6838 tại Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương), tính đến đầu tháng 8, Cục đã tiếp nhận hơn 30 vụ việc phản ánh, khiếu nại của người tiêu dùng về việc nhận được các cuộc điện thoại, tin nhắn từ mạng xã hội có nội dung cung cấp thông tin lừa đảo người tiêu dùng.
Ông Cao Xuân Quảng, Trưởng phòng bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cho biết, phần lớn các hoạt động liên hệ này đều chứa đựng ít nhất một vài thông tin chính xác của người tiêu dùng, ví dụ như họ tên, địa chỉ nhà, hoạt động mua bán đã từng thực hiện trong quá khứ tại một doanh nghiệp nào đó,...

Những thông tin chính xác này là căn cứ quan trọng để người tiêu dùng tin tưởng vào những nội dung chào mời của các đối tượng.
Và theo đó, nhiều trường hợp đã bị dẫn dụ tới việc giao nộp cho đối tượng lừa đảo một khoản tiền, từ 1-2 triệu cho đến vài chục triệu, thậm chí là 100 triệu đồng.

Việc liên hệ với các đối tượng lừa đảo để giải quyết các khiếu nại phát sinh thường là rất khó do các đối tượng sử dụng các thông tin liên hệ mạo danh hoặc không xác định được tính chính xác về thông tin của đối tượng.
Chính vì vậy, vấn đề bảo vệ thông tin người tiêu dùng hay thường gọi là chính sách thông tin đã được nhiều doanh nghiệp quan tâm và chủ động thực thi.

Các hoạt động này được thể hiện thông qua việc xây dựng các chính sách nội bộ về quản lý thông tin của người tiêu dùng; xây dựng và công bố công khai trên website, tờ rơi về chính sách thông tin của doanh nghiệp đối với người tiêu dùng.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, còn một số lượng lớn doanh nghiệp chưa nắm được các quy định pháp luật về bảo vệ thông tin người tiêu dùng.

Do đó, không có chính sách hoặc không có hành vi phù hợp khi thực hiện các giao dịch có phát sinh trao đổi thông tin với người tiêu dùng.
Để bảo mật thông tin và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thời kỳ kinh tế số, theo Bộ Công Thương, người tiêu dùng cần nâng cao nhận thức về giá trị và tầm quan trọng của việc bảo mật các thông tin.
Cùng với đó, nắm bắt các quy định pháp luật liên quan để có thể tự bảo vệ quyền lợi của mình hoặc phát huy vai trò kiểm tra, giám sát doanh nghiệp trong quá trình thực hiện các giao dịch.
Các chuyên gia cũng khuyến cáo doanh nghiệp thực hiện đúng các quy định pháp luật về bảo vệ thông tin người tiêu dùng. Không những thế,cần sử dụng hợp pháp và khai thác hiệu quả dữ liệu thông tin để góp phần định hướng hoạt động kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp, cung cấp các hàng hóa, dịch vụ đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
Một trong những đặc trưng của nền kinh tế số là sự thay đổi và biến đổi nhanh chóng các hình thức giao dịch, cung cấp hàng hóa, dịch vụ.

Với sự thay đổi liên tục như vậy, việc thực thi các quy định pháp luật liên quan cũng cần có sự điều chỉnh và thích ứng kịp thời.
Do vậy, để đảm bảo thực thi hiệu quả các quy định liên quan, cần đảm bảo một số nguyên tắc, bảo đảm quyền lợi người tiêu dùng trong các giao dịch thương mại điện tử cũng được áp dụng mức độ bảo vệ tương đương như người tiêu dùng trong các giao dịch truyền thống.
Đặc biệt, việc tăng cường hợp tác quốc tế giữa các cơ quan, tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là công cụ hỗ trợ hiệu quả để tháo gỡ những vấn đề tồn tại giữa các nền kinh tế, hệ thống pháp luật khác nhau./.