EU tìm cách đồng thuận trong chia rẽ

Thủ tướng Anh Theresa May (giữa), Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk (trái) và Thủ tướng Bồ Đào Nha Antonio Costa tại Hội nghị thượng đỉnh EU ở Brussels, Bỉ. Ảnh: THX/TTXVN

Tuyên bố của các nhà lãnh đạo EU sau hội nghị thể hiện sự nhất trí trên hầu hết các chủ đề trọng tâm được thảo luận lần này, cũng là những "mối bận tâm lớn" của các nhà lãnh đạo EU hiện nay, từ vấn đề thương mại sau quyết định của Mỹ áp thuế lên sản phẩm thép và nhôm nhập khẩu, cuộc đàm phán liên quan tiến trình Anh rời EU (gọi là Brexit) và công cuộc cải tổ Khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone), tới quan hệ với Nga sau cáo buộc của Anh nhằm vào Moskva trong vụ đầu độc cựu điệp viên hai mang người Nga Sergei Skripal và con gái tại thành phố Salisbury, Anh.

Mặc dù trước thềm hội nghị, Nhà Trắng đã thông báo quyết định hoãn áp mức thuế nhập khẩu thép và nhôm đối với các nước thành viên EU đến ngày 1/5 để tìm kiếm "các giải pháp thay thế mà các bên đều hài lòng", song các nhà lãnh đạo EU vẫn phải tập trung bàn thảo về các đối sách thương mại của khối với việc nhất trí sẽ chuẩn bị các biện pháp đáp trả Mỹ, kể cả đánh thuế nhập khẩu nhằm vào một số thương hiệu lớn của Washington như xe môtô Harley Davidson nếu việc Mỹ hoãn tăng thuế đối với mặt hàng nhôm và thép nhập khẩu từ EU chỉ mang tính tạm thời.

Có thể thấy tính "khó lường" trong chính sách của Tổng thống Mỹ Donal Trump thể hiện trong hơn 1 năm cầm quyền vừa qua buộc các nhà lãnh đạo EU phải "cảnh giác".

Trước đó, trong thư mời các lãnh đạo tham dự Hội nghị thượng đỉnh, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk cho biết EU đã chuẩn bị tất cả các kịch bản có thể và phương án đáp trả của EU là có trách nhiệm và phù hợp.

Ông Tusk cũng nhấn mạnh thương mại tự do, cân bằng đã tạo ra hàng triệu việc làm tại châu Âu, đóng góp vào hòa bình và ổn định trên toàn thế giới.

Chính vì lý do đó, EU đã hoàn tất đàm phán các hiệp định tự do thương mại với Canada, Nhật Bản, Singapore và Việt Nam, tiếp tục thương lượng với khối Thị trường chung Nam Mỹ (Mercosur) và Mexico đồng thời dự kiến sẽ đàm phán với Australia và New Zealand.

Động thái của EU được xem là sự phản ứng rõ ràng trước quyết định của Mỹ đánh thuế cao lên các mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu, vốn kéo theo nguy cơ khơi mào một cuộc chiến tranh thương mại trên diện rộng và có ảnh hưởng trực tiếp tới châu Âu, bởi các mức thuế do Mỹ đưa ra mới đây khi áp dụng sẽ ảnh hưởng tới 1,5% tổng giá trị thương mại xuyên Đại Tây Dương.

Đây cũng là cách để EU thể hiện sự phối hợp hành động với nhau trong vấn đề được coi là đang tạo ra mối đe dọa lớn đối với nền thương mại của khối, vì trước đó, Bộ trưởng Kinh tế Đức Peter Altmaier từng cảnh báo Mỹ đang tìm cách chia rẽ EU bằng các chính sách thương mại, trong đó có chính sách áp thuế nhập khẩu.

Trong khi đó, các nhà phân tích cho rằng việc các lãnh đạo EU chính thức thông qua đường lối chung về đàm phán quan hệ thương mại với Anh trong tương lai sau khi nước này rời khỏi khối, cũng đang phát đi tín hiệu tích cực cho giai đoạn tiếp theo của cuộc đàm phán khó khăn giữa hai bên.

Hội nghị thượng đỉnh mùa xuân 2018 cũng là lần đầu tiên mối quan hệ tương lai giữa EU và Anh được đề cập kể từ khi London thông báo chính thức về tiến trình đưa nước này ra khỏi EU.

Ngay trước thềm hội nghị, hai bên đã thống nhất được một thỏa thuận về giai đoạn chuyển giao cùng nhiều phần của "thỏa thuận ly hôn".

Bước tiến mới này cho phép các nhà lãnh đạo của 27 nước EU có cơ sở thông qua các phương hướng đàm phán về mối quan hệ với nước Anh hậu Brexit, nhất là trong lĩnh vực thương mại.

Tuy nhiên, việc nhất trí thông qua đường lối chung về đàm phán thương mại với EU không thể che giấu một thực tế rằng các nước EU vẫn còn nhiều mâu thuẫn xung quanh vấn đề Brexit.

Ngay tại hội nghị thượng đỉnh không chính thức EU hồi tháng 2 vừa qua, các nước đã chia rẽ sâu sắc về vấn đề đóng góp tài chính để bù đắp khoản thiếu hụt trong ngân sách chung hậu Brexit.

Khoản tiền 12 tỷ euro mà nước Anh để lại cho ngân sách chung đang thực sự khiến giới lãnh đạo EU bối rối. Giới chuyên gia nhận định sự nhất trí về "đường lối chung" chỉ là cách để giới chức EU "tạm quên" vấn đề đau đầu nhất khi mà kế hoạch ngân sách của EU với quy mô gần nghìn tỉ euro trong 7 năm sẽ kết thúc vào năm 2020 và các nhà lãnh đạo đang phải cân nhắc một kế hoạch chi tiêu dài hạn cho giai đoạn kế tiếp bắt đầu từ 2021.

Cũng như vậy, việc EU đưa ra tuyên bố đứng về phía Anh trong vụ tranh cãi ngoại giao với Nga về cựu điệp viên hai mang Sergei Skripal, được giới ngoại giao Nga đánh giá như một "sự đoàn kết giả tạo" chỉ để bày tỏ sự ủng hộ đối với Thủ tướng Anh Theresa May vốn đang trong rơi vào "tình cảnh khó khăn", mà tình cảnh này do chính bà tạo nên.

Thậm chí, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hội đồng Liên bang Nga (Thượng viện) Konstantin Kosachev tuyên bố EU đang giải quyết những vấn đề nội bộ của mình một cách "trơ trẽn" bằng cách làm xấu quan hệ với Nga vì cho rằng “thừa cơ chống Nga” có thể xóa bỏ tất cả bổn phận đối với người dân của mình.

Theo ông Kosachev, tất cả những hành động chống Nga đều nhằm mục đích thực sự là giải quyết những vấn đề nội bộ như đánh lạc hướng dư luận về chi phí của Anh rút khỏi EU, tăng ngân sách quốc phòng NATO, chính sách kinh tế sụp đổ.

Nghị sĩ Nga nhấn mạnh sự việc này xác nhận khuynh hướng đáng lo ngại trong chính sách của phương Tây và Moskva không nên đáp trả sự “ngu ngốc” của EU.

Thực tế thì dù EU ra một tuyên bố bày tỏ ủng hộ quan điểm của Anh trong vụ việc này, thậm chí triệu hồi Đại sứ EU tại Nga, song chủ đề "vụ đầu độc cựu điệp viên Sergei Skripal" vẫn gây chia rẽ giữa các nước EU.

Các thành viên EU đã thể hiện những lập trường khác nhau trong vấn đề này, đặc biệt về các biện pháp cụ thể đối với Moskva, nhất là khi đối mặt với những nguy cơ xung đột về cả chính trị hoặc kinh tế giữa EU và Điện Kremlin.

Theo tờ Financial Times, các quốc gia dường như không muốn đi xa hơn những tuyên bố.

Ngay trước hội nghị này, bất đồng giữa các nước EU về quan hệ với Nga thậm chí được thể hiện rõ trong phản ứng khác biệt của từng nước khi ông Vladimir Putin tái đắc cử trong cuộc bầu cử tổng thống ngày 18/3.

Chuyên gia Gleb Kuznetsov, một nhà tư vấn chính trị làm việc cho điện Kremlin nhận xét rằng "phương Tây đang chia rẽ” thực sự trước thực tế rằng ông Putin sẽ tiếp tục nắm quyền, bởi "chiến thắng của ông Putin chứng tỏ cho phương Tây thấy lòng yêu mến của người dân đối với ông ấy, và sức ép từ phương Tây là vô nghĩa".

Vào thời điểm diễn ra Hội nghị thượng đỉnh mùa xuân 2018 này, EU vẫn đang còn trong giai đoạn tương đối ngổn ngang do sự kiện Brexit cùng những diễn biến mới phức tạp diễn ra ở cả trong và ngoài châu Âu.

Dù sao, kết quả của hội nghị thượng đỉnh mùa xuân 2018 có thể coi là một bước khởi đầu suôn sẻ khi mà những thách thức cả trong nội bộ EU lẫn từ bên ngoài đang chồng chất, trong bối cảnh EU từ lâu đã không còn là một khối thống nhất như trước đây và sự chia rẽ các thành viên EU ngày càng nới rộng.